موزه فرش گنبد کاووس؛ گنجینهای از هنر اصیل ترکمن
در قلب شهر گنبد کاووس، در مقابل بنای جهانی گنبد قابوس، موزهای قرار گرفته که به میراثی ارزشمند از فرهنگ ترکمنها میپردازد: موزه فرش گنبد کاووس. این موزه در ساختمانی متعلق به دوره پهلوی دوم دایر شده و جلوهای چشمنواز از هنر و مهارت مردمان ترکمن را به نمایش گذاشته است. در این مکان، بازدیدکنندگان با شیوههای سنتی بافت فرش، نمادها و الگوهای بومی و ابزارهای قدیمی بافندگی آشنا میشوند. هدف موزه، حفظ و معرفی یکی از کهنترین و اصیلترین صنایع دستی ایران به جهانیان است. طراحی و محتوای موزه طوری انتخاب شده که هم برای علاقمندان به هنر و هم برای پژوهشگران، محتوایی جذاب و آموزنده ارائه کند. این موزه پلی میان گذشته هنری اقوام ترکمن و آینده پژوهشی فرش ایران است.
مشخصات منطقه :
نام مکان: موزه فرش گنبد کاووس
موقعیت: گنبدکاووس، خیابان امام خمینی، نبش خیابان کمینه، روبروی گنبد قابوس
نوع موزه: تخصصی – هنری (فرش ترکمن)
ساعات بازدید:
ششماهه اول سال: ۹ تا ۱۹
ششماهه دوم سال: ۸ تا ۱۷
نوع بنا: متعلق به دوره پهلوی دوم
مخاطبان: عموم، گردشگران، پژوهشگران، هنرمندان
اهداف: معرفی هنر فرشبافی ترکمن، آموزش و حفظ تکنیکهای اصیل
دیدنیها و بخشهای موزه
معرفی مراحل مختلف تولید فرش ترکمن
در این بخش از موزه، بازدیدکننده با روند کامل تولید فرش ترکمن از آغاز تا پایان آشنا میشود. مراحل چیدن پشم، شستوشو، ریسیدن نخ، رنگرزی سنتی با گیاهان طبیعی، طراحی نقشه و بافت دقیق فرش با دارهای سنتی به نمایش گذاشته شده است. توضیحات همراه با وسایل واقعی و تصاویر فرآیند بافت، درک کاملتری از این هنر ظریف فراهم میآورد. این بخش نشان میدهد که تولید فرش، نه فقط یک کار هنری، بلکه آیینی است که نسل به نسل منتقل شده است. همراهی تصویر، ابزار و توضیح کتبی، بازدید را به تجربهای عمیق بدل میسازد.
معرفی تکنیکها و انواع نقوش اصیل فرش ترکمن
فرش ترکمن دارای نقوشی با معنا و قدمت فراوان است که در این قسمت از موزه به زیبایی شرح داده شدهاند. نقشهایی چون گلقوچ، آینه، آخال، یموت و ارساری با توضیح درباره ریشههای فرهنگی و قبیلهای آنها معرفی میشوند. بازدیدکننده درمییابد که این نقوش صرفاً تزئینی نیستند، بلکه دارای هویت، نماد، و پیاماند. تکنیکهای بافت مانند تقارن دوطرفه، تراکم بالا و استفاده از رنگهای طبیعی نیز معرفی شدهاند. درک این عناصر، کمک میکند تا هنر فرش ترکمن در سطح جهانی بازشناسی شود.
نمایش انواع فرش با ابعاد و نقوش مختلف
در این قسمت نمونههایی متنوع از فرشهای ترکمنی با ابعاد مختلف – از قالیچههای کوچک تا فرشهای بزرگ – به نمایش گذاشته شدهاند. تنوع در طرح، رنگ و بافت هر فرش باعث ایجاد دیدی کامل از سبکهای گوناگون منطقه ترکمننشین میشود. برخی از فرشها دارای بافتی بسیار ظریفاند که نشان از مهارت فوقالعاده بافنده دارد. همچنین فرشهایی برای استفادههای خاص مانند جهیزیه، نماز، یا زین اسب نیز در این بخش قرار گرفتهاند. تماشای این مجموعه، حس احترام به هنر نسلهای گذشته را در دل بازدیدکننده زنده میکند.
معرفی مواد اولیه و ابزار بافندگی فرش
مواد اولیه فرش ترکمن عمدتاً از پشم طبیعی گوسفند است که در این بخش به همراه سایر ملزومات بافندگی به نمایش گذاشته شدهاند. ابزارهایی چون دوک نخریسی، شانه بافندگی، قیچی، کاردک و دار قالی سنتی در کنار توضیح نحوه استفاده، ارائه شدهاند. نحوه رنگرزی سنتی با استفاده از پوست گردو، روناس، اسپرک و سایر گیاهان طبیعی نیز نمایش داده میشود. بازدیدکننده درمییابد که پیش از آغاز بافت، چه فرآیندهای دقیقی باید طی شود. این بخش، گویای پیوند فرش ترکمن با طبیعت و دانش بومی است.
معرفی نقشه پراکندگی فرش ترکمن در گستره جهانی
فرش ترکمن امروزه فقط یک هنر محلی نیست بلکه بهعنوان یک برند جهانی شناخته شده است. در این بخش، نقشهای از پراکندگی جهانی فرش ترکمن ارائه شده که کشورهایی مانند ترکیه، افغانستان، ترکمنستان و حتی کشورهای اروپایی به عنوان مراکز مهم فرش ترکمن شناخته میشوند. همچنین با اشاره به صادرات فرش ترکمن از ایران و جایگاه آن در بازارهای جهانی، اهمیت اقتصادی و فرهنگی این هنر معرفی میشود. آشنایی با این بعد بینالمللی، درک عمیقتری از جایگاه فرش ترکمن در جهان به بازدیدکننده میدهد.

چرا این جاذبه اهمیت دارد؟
معرفی هویت فرهنگی و هنری قوم ترکمن در قالب فرش
آموزش مراحل سنتی و بومی تولید فرش به بازدیدکنندگان
نمایش ابزارها و نقوش اصیل که میراثی ماندگار از گذشتهاند
قرارگیری در کنار گنبد قابوس، افزایش جذابیت گردشگری فرهنگی
کمک به احیای هنرهای در حال فراموشی و جذب علاقهمندان جهانی






